Tatil, eğitim, iş, evlilik hiç fark etmez, Polonya’ya her ne sebeple gelirseniz gelin, merak ettiğiniz soruların başında Polonya yemek kültürü nasıldır? ya da Polonya’nın geleneksel yemekleri nelerdir? gibi sorular gelir…
Polonya yemeklerine alışamayan insanlar bana katılmayabilir; ancak Polonya, gerçekten de geniş yemek kültürüne sahip ülkelerden birisidir. Tabi ki alışma dönemi geçirmeniz şartıyla…
Birçok ülkenin mutfağı gibi Polonya mutfağı da, tarih boyunca çok çeşitli kültürlerden etkilenmiş. Rönesans döneminin saray yemeklerinden izler taşıyan Polonya mutfağı, aynı zamanda Alman, Yahudi, Macar, Litvanya ve Rus kültürlerinden de oldukça fazla etkilenmiş. Polonya yemek kültürü, Doğu ülkelerinin yemek kültüründen farklı yönler taşımasına rağmen, Türk damak zevkine oldukça yakın sayılabilecek yemeklere de sahip. Gelin önce Polonya yemek kültürü’nü, daha sonra Polonya yemekleri’ni detaylı bir şekilde inceleyelim. Son olarak da Polonya ile Türk yemekleri’nin kıyaslamasını yapalım…
POLONYA DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
Polonya Yemek Kültürü
Polonya Tarihi hakkındaki yazımda da belirttiğim gibi Polonya, pek çok savaş görmüş bir ülke olmasının yanı sıra, özellikle de Komünist rejim döneminde yaşanan kıtlık ve çeşitli baskılara rağmen, yemek kültürünü bu günlere kadar getirebilmiş bir ülke. Karneyle ekmek, yağ, tüp gibi temel tüketim maddelerine erişmenin çok zor olduğu dönemlerin hikayelerini hep dinlemişsinizdir büyüklerinizden. Polonya’da tanışacağınız yaşlı insanlardan da çok benzer hikayeler dinleyebilirsiniz. Tüm bu siyasi çatışmaların gölgesinde büyük zorluklarla da olsa yemek kültürlerini devam ettirmeyi başarmışlar…
Polonya’da Türk Olmak Ne Demek?
Polonya’da Eğitim almak amacıyla ya da Polonya’da Çalışmak amacıyla bulunuyor olabilirsiniz. Ancak Polonya’ya gelmeden önce eminim aklınızda çok önemli bir soru var; Polonya’da Türk olmak…
Polonya yemek kültürü’nün en önemli malzemelerinin başında Lahana ve Patates gelir desek yanlış olmaz sanırım. Özellikle de Patatesin yeri her zaman baş köşedir. Öyle ki Patatesi kahvaltı hariç, günün geri kalan öğünlerinde kızartma, püre ya da haşlama gibi çeşitli versiyonlarla tüketmeyi ihmal etmezler. Patates ve Lahana yanında Pırasa, Pancar gibi kök sebzelerini de oldukça fazla kullanırlar.
Polonya mutfağı, Lahana ve Patates ile de sınırlı değil tabi ki. Polonya halkının dünyanın en çok et tüketen toplumlarından birisidir. Dolayısıyla sofralarından et eksik olmaz. Polonya yemekleri’nin en vazgeçilmez etleri ise; Ördek, Domuz eti ve Balık üçlüsü diyebiliriz…
POLONYA’NIN MEŞHUR ZAKOPANE DAĞI
Sanırım Polonya‘ya bir şekilde yolu düşen neredeyse herkes, Zakopane Dağı‘nın adını duymuştur. Bilindiği gibi Polonya soğuk bir ülkedir ve her yıl neredeyse -40 dereceye ulaşan dondurucu soğuklarıyla ünlenmiş olan doğa harikası Zakopane Dağı ile de soğuğu iliklerinize kadar hissetmenize neden olur. Zakopane Dağı, Polonya‘nın Małopolskie eyaletinde bulunan…
Neredeyse tüm Polonya yemekleri’ni denemiş biri olarak söyleyebilirim ki, Polonya mutfağı içinde bizlerin damak tadına uymayan sadece birkaç çeşit yemekle karşılaştım. Zaten bu yemekleri Polonya halkı da çok tercih etmediği için, sizlerinde karşılaşacağını sanmıyorum. Ama sizler de benim gibi “mutlaka denemem lazım” diyorsanız eğer, yaşları kemale ermiş birkaç yaşlı çift bulmalı ve eski tarif defterlerinden yemek seçimi yapabilirsiniz. Belirtmekte yarar var, ballandıra ballandıra anlattıkları yemekler gerçekten kötü olabiliyor 🙂 Polonya yemek kültürü konusuna, Polonya’nın en meşhur yemekleri ile devam edelim. Yazımın sonunda ise Polonya ve Türk yemeklerinin kısa bir karşılaştırması da sizleri bekliyor olacaktır….
Polonya Yemekleri
+ Zapiekanka
Polonya’ya gelmeden önce adını dahi duymayanlar vardır mutlaka. Ancak Zapiekanka, Polonya’nın en ünlü fast-food yiyeceğidir desek yanlış olmaz sanırım. Polonya’ya adım atar atmaz, her köşe başında ya Kebab ya da Zapiekanka dükkanı ile karşılaşırsınız. Şimdiden uyarmalıyım, Polonya’da bulunduğunuz süre boyunca haftada en az bir kez yiyecek olduğunuz Zapiekanka, bağımlılık yaratabilir 🙂
Zapiekanka; uzunca bir baget ekmek üzerine isteğinize göre mantar, salamlar, soğan… gibi, kendi zevkinize göre ürünler konulan ve son olarak kaşar peyniriyle fırına verilen, üzerine ketçap-mayonez gibi soslar eklenen, pizzaya benzer, ucuz, karın doyurucu ve çok lezzetli bir yiyecektir. Neredeyse her üründe olduğu gibi Zapiekanka’yı da marketlerden dondurulmuş olarak satın alabilirsiniz; ancak ev yapımı lezzetini vermeyeceğini garanti ederim…
Polonya’da Zapiekanka denilince aklınıza sadece baget ekmek versiyonu gelmesin. Polonya’nın bazı bölgelerinde yaşayanlar, bizim bildiğimiz fırında makarnaya da zapiekanka diyebiliyor. Bu arada Polonya’nın en iyi Zapiekanka’sının yapıldığı iddia edilen Kraków’daki Kazimierz mahallesindeki dükkanı da deneyebilirsiniz. Ayrıca Zapiekanka tarifi için buraya bakabilirsiniz.
+ Pierogi
Bir diğer Polonya’nın en meşhur yiyecekleri’nden birisi olan Pierogi, Polonya sınırlarını çoktan aşmış olan bir yemek… Pierogi için Polonya usulü mantı demek yanlış olmaz sanırım. Hazırlanış biçimi ve görünüm olarak olarak mantı’ya benzese de, tat olarak hiç alakası yoktur. Zapiekanka’dan sonra Polonya’da en çok yiyeceğiniz yemek Pierogi olacaktır diye tahmin ediyorum. Patatesli, peynirli, kıymalı, hatta reçelli çeşitlerini bulabilirsiniz. Özellikle de reçelli Pierogi, haşlanır ve üzerine Śmietana denilen kremalı yoğurt gezdirilerek servis edilir. Mutlaka deneyin.
Pierogi, suda haşlanarak ya da yağda kızartılarak yenilir ve üzerine hafif kızartılmış soğan ile de servis edilir. Tabi sade Pierogi yemek isteyenler, üzerinde soğan olmadan da yiyebilir; ancak her ikisini de denemenizde fayda var. Pierogi tarifi için buraya bakabilirsiniz.
+ Żurek
Żurek, (Okunuşu: Jurek) Polonya yemekleri içinde benim en favori yemeklerimden birisidir. Ev’de hazırlaması zor olduğu için, kendinize bu yemeği güzel yapan bir yer bulmalısınız ya da Polonyalı bir aileye misafir olmalısınız 🙂 Żurek, çok enteresan bir görünüşe sahip. İçi oyulmuş yuvarlak bir ekmek içine -ki bu ekmek bizim Trabzon ekmeğinin aynısıdır- et suyuna çeşitli baharatlar, yumurta, sosis (Kiełbasa) ile hazırlanan ve çok da doyurucu olan Polonya çorba çeşitlerinden birisidir.
Baştan uyarmalıyım, Polonya etli yemekleri’nin birçoğu Domuz eti ile yapılıyor. Zurek çorbasında da birazdan bahsedeceğim Polonya’nın geleneksel sosis türü olan Kiełbasa (Okunuşu: Külbasa) kullanıldığı için, Domuz eti yemeyenler için sorun olabilir. Zurek çorbasını denemeden önce içine et koymamalarını da isteyebilirsiniz. Zurek tarifi için buraya bakabilirsiniz.
Polonyalılar günlük hayatlarında oldukça fazla deyim-atasözü kullanıyorlar ve bunu çok da hızlı bir şekilde telaffuz ediyorlar. Dolayısıyla anlamakta zorluk çekebiliyoruz. Bu nedenle sizler için Lehçe dilinde karşılaşabileceğiniz Polonya atasözleri ‘ni istediğiniz zaman kullanabilmeniz için de kart şeklinde Vikisöz‘den derledim. Malum Türkçe’den Lehçe’ye kaynak bulmak zor..
+ Gołabki
Polonya’nın en güzel yemekleri’nde biri olan Gołabki, (Okunuşu: Govabki) Polonya’ya gelen herkesin denemesi gerekiyor diye düşünüyorum. Şekil olarak farklı görünebilir; ancak bizim Lahana dolmasına çok benzeyen bir tadı vardır ve çeşitli baharatlarla tatlandırılmış kıyma, pirinç, salça, domates gibi bilindik malzemelerle hazırlanır…
Yine eğer imkanınız varsa, Polonyalı bir ailenin hazırladığı ev yapımı Gołabki’yi kaçırmayın derim… Fırında ya da kızartarak hazırlanır ve özel hazırlanmış domates sosu olmadan yerseniz eğer, tadı biraz yavan gelebilir. Golabki tarifi için buraya bakabilirsiniz.
+ Bigos
Bigos, aynı zamanda avcı yemeği olarak da bilinir. Lahana ya da lahana turşusu, av eti, sosis kullanılarak hazırlanan bu yemek Polonya’da oldukça meşhur diyebilirim. Av eti bulmak o kadar da kolay olmadığı için, evlerde genellikle karışık sote et kullanılması da oldukça yaygın.
Geleneksel kış yemeklerinden birisi olan Bigos, dağa av hayvanı bulmak için çıkan Polonyalıların geleneksel yemekleri’nden birisi aynı zamanda. Domuz etinden hazırlayanlar olduğu gibi, ördek etinden hazırlayanlara da rastlayabilirsiniz. Bigos tarifi için buraya bakabilirsiniz.
+ Kiełbasa (Sosis)
Kiełbasa, yani Sosis, Polonya sofralarının vazgeçilmez yiyeceklerinden birisidir diyebiliriz. Günün neredeyse her öğününde karşınıza mutlaka onlarca çeşitte Kielbasa (Sosis) çıkacaktır. İklim koşulları nedeniyle Polonyalılar, et tütsüleme konusunda uzmanlaşmışlar dersek yanlış olmaz sanırım. Et tütsüleme konusuna yazımın devamında ulaşabilirsiniz.
Kielbasa’nın da bir çok çeşidi tütsülenerek hazırlanıyor ve tadı gerçekten güzel. Özellikle de geleneksel yöntemlerle evde hazırlanan versiyonlarını denemenizi tavsiye ederim. Kielbasa krakowska, kielbasa lisiecka, Kabanos, kielbasa myśliwska, kielbasa jałowcowa gibi sosisler ise, Polonya’da en çok tercih edilen sosis tipleridir. Başlarda tadına alışmakta zorluk çekebilirsiniz; ancak damak tadınıza uygun olanını deneye deneye bulabilirsiniz.
+ Kanapka
Kiełbasa’dan bahsetmişken Kanapka’dan da bahsetmemek olmazdı. Polonya halkının lezzetli ve çabucak hazırlanan bir diğer lezzeti olan Kanapka, esasında bildiğimiz soğuk sandviç’in üstü açık versiyonu diyebiliriz.
Özellikle de kahvaltı sofralarında sıkça karşılaşacağımız Kanapka’yı, genellikle tereyağı sürülmüş ekmek üzerine Kiełbasa dilimleri ve isteğe göre çeşitli sebzelerle tüketebilirsiniz. Özellikle de güzel tütsülenmiş sosislerle çok iyi gider 🙂 Vejetaryen olanlar ise, ekmeğin üzerine bolca peynir sürerek de yiyebiliyor.
+ Uszka
Bilinenin aksine, Polonya mutfağı sadece et yemekleriyle dolu bir mutfak kesinlikle değildir. O kadar lezzetli çorbaları vardır ki, en azından birkaçını mutlaka denemelisiniz. Uszka (Okunuşu: Uşka) da, Polonya yemekleri arasında önemli bir yere sahip.
Uszka çorbasının esas malzemesi kurutulmuş mantardır. Aynı Pierogi hazırlar gibi, hazırlanan iç malzeme hamura sarılır ve suda haşlanır. gerçekten lezzetli bir çorba olan Uszka tarifi için buraya tıklayabilirsiniz.
+ Rosół
Rosół (Okunuu: Rosuv), esasında bize hiç de uzak olmayan bir lezzet. Tavuk suyuna haşlanmış makarna, kereviz, havuç gbi malzemelerin eklenmesiyle hazır hale gelen pratik, doyurucu ve besleyici olması nedeniyle de Polonya halkının haftada en az 1 kere hazırladığı bir çorba.
Görünüş itibariyle çok da iştah açıcı görünmese de, ana yemeklerden önce küçük bir tabak yemenizi kesinlikle öneririm. Polonya’da ev yemeği yapan neredeyse tüm restoranlarda karşınıza çıkacaktır.
+ Barszcz
Belki de Polonya’da en çok tüketilen çorbalardan birisi de Barszcz (Okunuşu: Barşç) çorbasıdır. Esasında bizim pancar çorbasına benzer bir tadı olmasına rağmen, tam olarak aynı diyemeyiz.
Enteresan bir şekilde Polonyalılar bu çorbanın da üzerine haşlanmış yumurta ekleyerek servis ediyor. Yine isterseniz minik Pierogiler de ekleyebilirsiniz. Pancar ve elma dilimlerinin mikserde çekildikten sonra süzülmesi ile hazırlanan Barszcz tarifi için buraya tıklayabilirsiniz.
+ Gzik
Gzik (Okunuşu: Gıjik), Polonya’nın en basit, ama en lezzetli yemeklerinden birisidir. Türkiye’de alkol aldıktan sonra ya kokoreç ya da midye yenir. İşte Polonya’da da Gzik yeniyor. En azından biz öyle yapıyoruz 🙂
Gzik yemeğinin sırrı özel bir peynirde saklı. Gzik için kullanılan özel peynir, baharat ve soğan dilimlerinden oluşan bu yemeği mutlaka denemelisiniz. Yazımın devamında Polonya penirleri konusunda detaylı bilgi bulabilirsiniz.
+ Tatar
Polonya’ya kadar gelmişken Tatar yemeği yememek olmaz! Deneyin denemesine; ancak pek hoşunuza gideceğini düşünmüyorum. Bu arada öğrendiğim kadarıyla Tatar yemeği’nin Polonya’daki tatar azınlığı ile herhangi bir alakası yokmuş.
Gördüğünüz gibi, Tatar yemeği’nin esas malzemesi çiğ kıyma’dır. Açıkçası sadece denemek için küçük bir parça yemiş olsam da, bizlerin dama tadına hiç uymayan bir yemek olduğunu düşünüyorum.
Polonya‘ya geldiğim günden beri, hakkında en çok yazmak istediğim konulardan bir tanesi de Polonya tatarları idi. Hatta Polonya‘ya gelmeden önce, Polonya‘da tatar yaşadığını bile bilmiyordum. Tabi ki tatarlar hakkında detaylı bir araştırma yaptım ve sizlere de Polonya‘nın tek Müslüman azınlığı olan tatarları biraz da olsa tanıtmak istiyorum. Yakın zamanda, Polonya hakkında…
+ Polonya dağ peynirleri
Görebileceğiniz en güzel doğa güzelliklerinden birisi olan Zakopane Dağı hakkındaki yazımda da belirttiğim gibi Polonya, o kadar çok çeşit peynire sahiptir ki şaşırabilirsiniz. Polonya’da tüm marketlerde çeşitli dağ peynirlerini bulmanız da mümkündür; ancak Polonya’nın kırsal bölgelerinden taze taze almanız tabi ki en güzeli…
Polonya mutfağında sadece Zakopane peynirleri ünlü değil, aynı zamanda çeşit çeşit beyaz peynirlerini, krem peynirlerini, kaşar peynirlerini de denemek isteyebilirsiniz.
Sanırım Polonya‘ya bir şekilde yolu düşen neredeyse herkes, Zakopane Dağı‘nın adını duymuştur. Bilindiği gibi Polonya soğuk bir ülkedir ve her yıl neredeyse -40 dereceye ulaşan dondurucu soğuklarıyla ünlenmiş olan doğa harikası Zakopane Dağı ile de soğuğu iliklerinize kadar hissetmenize neden olur. Zakopane Dağı, Polonya‘nın Małopolskie eyaletinde bulunan…
+ Tütsülenmiş et kültürü
Polonya yemek kültürü içinde, tütsülenmiş ya da füme edilmiş et, balık ve tavuklara rastlamanız da çok mümkün. Tütsülenmiş etleri hemen hemen her markette bulabilmeniz mümkün; ancak ev yapımı ürünler, fabrikasyon ürünlerin yanında çok daha farklı bir lezzete sahip.
Polonya’nın kırsal bölgelerinde ev yapımı tütsü makinelerinde kendi etlerini tütsüleyen insanlarla karşılaşırsanız eğer, en azından birkaç kilo et almayı mutlaka düşünün. Güzelce baharatlanan etler, tütsüleme makinesine asılıyor ve yanan ateşin sadece dumanıyla beraber yaklaşık 2 gün içinde hazır oluyor.
+ Polonya turşuları
Yine Polonya yemek kültürü içerisinde sıkça yer alan bir diğer ürün ise turşulardır. Polonya’da çok çeşitli turşular var ve açıkçası bizim alıştığımız sirkeli turşulara pek sık denk gelemeye bilirsiniz.
Deneme yanılma yoluyla kendinize en uygun turşuyu bulmanız birkaç ayınızı alabilir. En azından ben bu şekilde bulabildim 🙂 Eğer mümkünse ev yapımı turşuları tercih edebilirsiniz. Özellikle dere otu ve sarımsak ile yapılan salatalık turşuları tam bizim damak tadımıza uygun.
+ Polonya tatlıları
Polonya halkı, tabiri caizse tam bir tatlı ve kek delisi… Yemeklerden sonra mutlaka birkaç parça kek yiyorlar. Ayrıca herhangi bir misafir geldiğinde de ilk ikram edilen yiyeceklerden birisidir tatlılar.
Polonya yemek kültürü içerisinde onlarca tatlı ve kek vardır. Hatta Polonya’nın en meşhur keklerinden birisi olan Mazurek, Türk mutfağından Polonya mutfağına gitmiş keklerden bir tanesi.
+ Zubrówka
Polonya’nın Votka kültüründen bahsetmeden olmaz değil mi? Polonya’da 600 yıldan uzun bir süredir geleneksel yöntemlerle üretilmiş olan Zubrówka (Okunuşu: Jubrufka), bazılarınız tarafından mutlaka test edilmiştir.
Polonya’da yapacağınız gezilerde dahi yanınızdan eksik etmeyeceğiniz Zubrówka ve diğer Polonya içkileri konusuna, ilerleyen günlerde detaylı bir şekilde değineceğim…
+ Kebap
Kebap, tabi ki Polonya yemek kültüründe olmayan bir tat; ancak Polonya halkı kebabı o kadar çok seviyor ki, yakında milli yemekleri arasına alırlarsa şaşırmayın.
Bu arada Polonya’da bir çok kebap restoranı’na denk gelmeniz çok normal; ancak isminin kebap olduğuna bakmayın, birçok kebap restoranı fabrikasyon üretim olan hazır etlerden döner yapıyor ve açıkçası tadı sizi hayal kırıklığına uğratabilir…
Polonya mutfağı mı, Türk mutfağı mı?
Maalesef gördüğüm kadarıyla Türklerin, Polonya yemek kültürü hakkında ciddi ön yargıları var ve bu ön yargının başlıca sebebi ise domuz eti. Polonya mutfağında domuz eti kullanımı oldukça yaygın olmasına rağmen, domuz etinin kullanılmadığı bir çok yemek de mevcut.
Polonya mutfağı’nı Türk mutfağından ayıran bir diğer önemli madde ise ekmek. Polonya halkı,
kahvaltı dışında ekmeği neredeyse hiç kullanmıyor desek yeridir.
Polonya yemekleri Türk yemekleri’nin en önemli benzerliği ise sanırım baharat kullanımı konusundadır. Polonyalılar bizler kadar acı tüketmeyi sevmeseler de, yemeklerine en az 3 çeşit baharat eklemeden duramazlar. Polonyalıların Türkleri sevmesinin sebeplerinden birisi de, onlara yemek hazırlamamızdır 🙂 Bundan gerçekten hoşlanıyorlar; ancak yemeklerinizi çok az acılı yapmanızda fayda var.
Polonya mutfağı hakkında ön yargılara sahip olanlar için hazırlama ihtiyacı hissettiğim bu yazı, umarım Polonya macerasına başlayacaklara biraz da olsa fikir verecektir. Polonya’da uzun sayılabilecek süredir yaşayan biri olarak şunu söyleyebilirim ki, Türk yemeklerinin tadı ve yeri her zaman farklı bizim için. Polonya’nın yemek kültürü’ne zamanla alışacağınıza emin olabilirsiniz. Hatta Polonya’da bulunmadığınız zamanlarda özleyebilirsiniz bile!
Umarım Polonya Yemek Kültürü – Polonya Mutfağı başlıklı yazımı yararlı bulmuşsunuzdur. Bu yazıdan arkadaşlarınızı da haberdar etmek için aşağıdaki sosyal paylaşım düğmelerini kullanabilirsiniz.
